ورودی‌های قابل مشاهده

ورودی‌های قابل مشاهده به اطلاعاتی اطلاق می‌شود که از بازارهای فعال یا منابع عمومی و معتبر به‌دست می‌آیند و به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در تکنیک‌های ارزش‌گذاری به‌کار می‌روند. در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، این ورودی‌ها نقش اساسی در تعیین قابلیت اتکا، عینیت و شفافیت سنجش ارزش منصفانه ایفا می‌کنند و به همین دلیل در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه، نسبت به ورودی‌های غیرقابل مشاهده اولویت دارند.

بر اساس این استاندارد، هرگاه واحد تجاری قصد دارد ارزش منصفانه یک دارایی یا بدهی را برآورد کند، باید تا حد امکان از ورودی‌هایی استفاده کند که در بازار قابل مشاهده و قابل تأیید هستند نه از مفروضات داخلی یا برآوردهای ذهنی.

ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های قابل مشاهده

1. قابلیت دسترسی عمومی
   اطلاعات باید از منابعی به‌دست آیند که در دسترس بازار یا عموم هستند؛ مانند بورس‌ها، سامانه‌های معاملاتی رسمی، گزارش‌های قیمت‌گذاری، یا بانک‌های اطلاعاتی معتبر.
2. مبتنی بر معاملات واقعی یا قیمت‌های اعلامی
   این ورودی‌ها می‌توانند شامل قیمت‌های روز بازار، نرخ بهره، نرخ ارز، اسپردهای اعتباری، یا پارامترهای ریسک استخراج‌شده از بازار باشند.
3. مستقل از واحد تجاری
   این داده‌ها باید از دیدگاه مشارکت‌کنندگان بازار تهیه شده باشند نه از دیدگاه خاص یا نیت مدیریتی واحد تجاری.
4. قابلیت استفاده در مدل‌های مختلف ارزش‌گذاری
   ورودی‌های قابل مشاهده می‌توانند در تکنیک‌های گوناگون مانند روش بازار، درآمدی یا هزینه‌ای استفاده شوند.

مصادیق رایج ورودی‌های قابل مشاهده

نوع ورودی	مثال	کاربرد
قیمت بازار	قیمت سهام در بورس، قیمت ملک در سامانه رسمی	روش بازار در دارایی‌های معامله‌پذیر
نرخ بهره	نرخ سود بین‌بانکی، نرخ بهره اوراق دولتی	روش درآمدی (تنزیل جریان‌های نقدی)
نرخ ارز	نرخ بازار آزاد، نرخ حواله	ابزارهای ارزی، قراردادهای بین‌المللی
اسپرد اعتباری	CDS یا نرخ‌های ضمنی ریسک	اندازه‌گیری بدهی‌های اعتباری
شاخص‌های بازار	شاخص تورم، شاخص املاک	برآورد جریان‌های نقدی یا نرخ رشد

---

جایگاه در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه

در استاندارد شماره ۴۲، سه سطح برای ورودی‌های ارزش‌گذاری تعریف شده است:

• سطح ۱: قیمت‌های اعلام‌شده برای اقلام دقیقاً یکسان در بازار فعال → کاملاً قابل مشاهده
• سطح ۲: ورودی‌هایی که به‌طور مستقیم قابل مشاهده نیستند، اما از داده‌های بازار مشتق شده‌اند → تا حد زیادی قابل مشاهده
• سطح ۳: ورودی‌های غیرقابل مشاهده → مبتنی بر مفروضات داخلی و قضاوت حرفه‌ای

ورودی‌های قابل مشاهده، اغلب در سطوح ۱ و ۲ قرار دارند و استفاده از آن‌ها توصیه مؤکد استاندارد است، چرا که دقت و بی‌طرفی سنجش را تضمین می‌کنند.

مثال‌های کاربردی

1. ارزش‌گذاری سهام بورسی
   شرکت الف برای ارزش‌گذاری سهام بانک ملت، از قیمت پایانی روزانه در بورس تهران استفاده می‌کند. این قیمت، یک ورودی کاملاً قابل مشاهده (سطح ۱) است.
2. مدل جریان نقدی تنزیل‌شده (DCF)
   شرکت ب نرخ تنزیل را بر اساس نرخ سود اوراق دولتی پنج‌ساله به‌اضافه اسپرد اعتباری استخراج‌شده از بازار تعیین می‌کند. هر دو نرخ، ورودی‌های قابل مشاهده‌اند (سطح ۲).
3. ارزیابی ابزار ارزی مشتقه
   شرکت ج برای ارزش‌گذاری یک قرارداد اختیار معامله ارزی، از نرخ‌های لحظه‌ای ارز و نوسانات ضمنی بازار استفاده می‌کند. این اطلاعات از منابع عمومی استخراج شده‌اند و ورودی‌های قابل مشاهده به شمار می‌روند.

ملاحظات حرفه‌ای در استفاده از ورودی‌های قابل مشاهده

• اطمینان از روزآمد بودن اطلاعات: فقط داده‌هایی که مربوط به تاریخ اندازه‌گیری هستند قابل استفاده‌اند.
• بررسی منبع داده: اطلاعات باید از منابع معتبر، عمومی و بازارمحور استخراج شده باشند نه  از تخمین‌های تحلیل‌گران داخلی.
• درک وابستگی بین ورودی‌ها: برخی ورودی‌های قابل مشاهده ممکن است به هم وابسته باشند؛ مانند نرخ بهره و تورم. این وابستگی‌ها باید در مدل لحاظ شوند.
• افشای منابع و مفروضات: واحد تجاری باید ورودی‌های اصلی مورد استفاده در سنجش ارزش منصفانه را در یادداشت‌های توضیحی افشا کند.

نتیجه‌گیری

ورودی‌های قابل مشاهده، ستون فقرات سنجش بی‌طرف و مبتنی بر بازار در چارچوب استاندارد شماره ۴۲ هستند. استفاده حداکثری از این ورودی‌ها، باعث افزایش قابلیت اتکا، شفافیت و مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی می‌شود. برعکس، اتکاء بیش‌ازحد به ورودی‌های غیرقابل مشاهده، ریسک سوگیری، نوسان‌پذیری و پیچیدگی را افزایش می‌دهد. حسابداران حرفه‌ای باید مهارت تشخیص، انتخاب، ترکیب و افشای این ورودی‌ها را به‌عنوان بخشی از تخصص ارزش‌گذاری خود تقویت کنند.

این مفهوم بخشی از چارچوب استانددارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل