ورودی‌های سطح ۳
در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های سطح ۳ به آن دسته از ورودی‌های غیرقابل مشاهده اطلاق می‌شود که برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه، زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که اطلاعات بازار فعال یا قابل مشاهده برای دارایی یا بدهی مورد نظر، در دسترس نباشد.
این ورودی‌ها کاملاً مبتنی بر قضاوت حرفه‌ای واحد تجاری و فرضیات آن در مورد رفتار مشارکت‌کنندگان بازار هستند و معمولاً در شرایطی استفاده می‌شوند که ارزش‌گذاری به کمک مدل‌های پیچیده انجام می‌شود و هیچ مرجع قیمتی معتبر در بازار وجود ندارد.
ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های سطح ۳
- غیرقابل مشاهده‌اند: برخلاف سطوح ۱ و ۲ که به داده‌های بازار تکیه دارند، ورودی‌های سطح ۳ از اطلاعاتی استفاده می‌کنند که در بازار فعال منعکس نشده‌اند.
- مبتنی بر قضاوت واحد تجاری‌اند: باید فرضیات معقولی درباره آنچه مشارکت‌کنندگان بازار در قیمت‌گذاری در نظر می‌گیرند، ساخته و اعمال شود.
- اغلب در شرایط خاص یا دارایی‌های منحصربه‌فرد استفاده می‌شوند: مانند ماشین‌آلات خاص، فناوری اختصاصی، زمین‌های غیرقابل مقایسه، یا قراردادهای پیچیده.
نمونه‌های کاربردی از ورودی‌های سطح ۳
- ارزش‌گذاری زمین صنعتی در نقطه‌ای دورافتاده:
در صورت نبود معاملات مقایسه‌پذیر، واحد تجاری ممکن است از تحلیل جریان‌های نقدی آتی یا کاربری‌های بالقوه آن زمین استفاده کند. - ماشین‌آلات سفارشی با کاربرد خاص:
اگر این ماشین‌آلات تنها برای یک خط تولید خاص ساخته شده باشند و مشابهی در بازار نداشته باشند، ارزش‌گذاری آن‌ها نیازمند برآورد هزینه بازتولید یا تحلیل سودآوری پروژه است. - دارایی نامشهود بدون بازار فعال:
مثلاً یک فناوری انحصاری که در حال توسعه است و هنوز به مرحله تجاری نرسیده، از ورودی‌های سطح ۳ برای تخمین ارزشش استفاده می‌شود.
اهمیت و حساسیت
- ورودی‌های سطح ۳ بالاترین سطح ریسک در برآورد ارزش منصفانه را دارند؛ زیرا کاملاً به برآوردها و فرضیات داخلی متکی‌اند.
- به همین دلیل، سطح افشا، مستندسازی، و تحلیل حساسیت در این سطح بسیار حیاتی است.
- حسابرس نیز به‌طور ویژه باید کنترل‌های داخلی مرتبط با این برآوردها را ارزیابی و آزمون کند.
الزامات افشا طبق استاندارد ۴۲
واحدهای تجاری باید در مورد ورودی‌های سطح ۳، موارد زیر را در یادداشت‌های توضیحی افشا کنند:
- توصیف ورودی‌های غیرقابل مشاهده و منابع آن‌ها؛
- مدل ارزش‌گذاری استفاده‌شده؛
- قضاوت‌های کلیدی اعمال‌شده؛
- تحلیل حساسیت نسبت به تغییر در ورودی‌های کلیدی؛
- انتقالات بین سطوح و دلایل آن‌ها.
چالش‌های عملی
- دشواری در تعیین نرخ تنزیل مناسب: به‌ویژه در شرایط اقتصادی ایران که نرخ بهره بانکی و ریسک‌های اعتباری نوسان بالایی دارند.
- نبود اطلاعات مقایسه‌ای یا تاریخی معتبر: که کار را برای تحلیل بازار یا مقایسه مشابه‌ها بسیار سخت می‌کند.
- تعارض منافع یا سوگیری مدیران: در تعیین فرضیات بسیار خوش‌بینانه برای بالا نشان دادن ارزش دارایی‌ها یا پایین نگه‌داشتن بدهی‌ها.
جمع‌بندی
ورودی‌های سطح ۳، نماینده بالاترین سطح قضاوت و پیچیدگی در اندازه‌گیری ارزش منصفانه‌اند. استاندارد حسابداری شماره ۴۲، استفاده از آن‌ها را به زمانی محدود می‌کند که ورودی‌های قابل مشاهده در دسترس نباشد، و در عین حال واحد تجاری را ملزم می‌سازد که فرضیات خود را مستدل، مستند، و منطبق با دیدگاه مشارکت‌کنندگان بازار ارائه دهد. کیفیت استفاده از این ورودی‌ها، نشان‌دهنده بلوغ حرفه‌ای و توان تخصصی واحد حسابداری و گزارشگری مالی شرکت است.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل