قیمت ورود
قیمت ورود به قیمتی اشاره دارد که یک واحد تجاری برای تحصیل یک دارایی یا پذیرش یک بدهی در یک معامله، پرداخت یا دریافت کرده است. این قیمت، نقطه شروع بسیاری از اندازه‌گیری‌های تاریخی در حسابداری سنتی است؛ از جمله در مدل بهای تمام‌شده، قیمت جایگزینی، یا ارزش استفاده. با این حال، در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، که مبتنی بر مفهوم ارزش منصفانه است، قیمت ورود جایگاه محوری ندارد و به‌صراحت از مفهوم ارزش منصفانه تفکیک می‌شود.
بر اساس این استاندارد، ارزش منصفانه همیشه باید بر پایه قیمت خروج تعیین شود، نه قیمتی که برای ورود به معامله پرداخت شده است. این تمایز ظریف اما بسیار مهم، از سوگیری‌های داخلی و استدلال‌های مدیریتی جلوگیری کرده و مبنای بازارمحور و بی‌طرف را برای گزارشگری مالی فراهم می‌سازد.
ویژگی‌های کلیدی قیمت ورود
- پایه‌ای برای ثبت اولیه
در بسیاری از استانداردهای حسابداری، قیمت ورود همان بهای تمام‌شده‌ای است که برای ثبت اولیه دارایی یا بدهی استفاده می‌شود. این قیمت غالباً مستند، قراردادی و قابل تأیید است. - مبتنی بر شرایط خاص واحد تجاری
ممکن است شامل تخفیف‌های خاص، مزایای تجاری، معاملات وابسته، یا شرایط استثنایی باشد که فقط برای همان واحد تجاری وجود داشته است. - وابسته به نیت و استراتژی شرکت
گاه قیمت ورود بازتابی از اهداف خاص واحد تجاری برای تحصیل دارایی یا بدهی خاص است نه شرایط عمومی بازار. - قابل استفاده در مدل‌های غیرارزش منصفانه
در اندازه‌گیری‌های مبتنی بر بهای تمام‌شده تاریخی یا مدل‌های جایگزین، قیمت ورود می‌تواند نقش اصلی داشته باشد. اما در چارچوب ارزش منصفانه، این قیمت فقط در شرایط خاص و به‌عنوان نقطه مرجع اولیه در نظر گرفته می‌شود.
تمایز قیمت ورود از قیمت خروج در استاندارد شماره ۴۲
| ویژگی | قیمت ورود | قیمت خروج |
| تعریف | مبلغ پرداختی برای تحصیل دارایی یا پذیرش بدهی | مبلغ دریافتی برای فروش دارایی یا انتقال بدهی |
| مبنا | شرایط خاص شرکت | مفروضات بازار و مشارکت‌کنندگان آن |
| نقطه تمرکز | ورود به معامله | خروج از معامله |
| وابسته به نیت شرکت؟ | بله | خیر |
| جایگاه در ارزش منصفانه | مردود (مگر در شرایط خاص) | مبنای اصلی |
آیا قیمت ورود می‌تواند معادل ارزش منصفانه باشد؟
در برخی موارد خاص، به‌ویژه زمانی که دارایی یا بدهی به‌تازگی در یک معامله منظم بین مشارکت‌کنندگان بازار تحصیل شده است، ممکن است قیمت ورود و قیمت خروج برابر باشند. اما حتی در این شرایط نیز، استاندارد تأکید دارد که بررسی تطابق مفروضات لازم است.
به عبارت دیگر، قیمت ورود فقط زمانی می‌تواند نشان‌دهنده ارزش منصفانه باشد که:
- معامله منظم بوده باشد.
- طرفین، مشارکت‌کنندگان بازار باشند.
- شرایط معامله، مشابه شرایط بازار آزاد باشد.
- هیچ‌گونه مشوق، تخفیف یا ویژگی خاص در معامله وجود نداشته باشد.
مثال‌های کاربردی
- تحصیل زمین در بازار آزاد
شرکت الف، زمینی را در یک معامله عادی و رقابتی خریداری می‌کند. قیمت پرداخت‌شده می‌تواند برابر با ارزش منصفانه باشد، ولی فقط در صورتی که معامله منظم بوده و شرایط بازار رعایت شده باشد. - خرید تجهیزات از شرکت وابسته با تخفیف
شرکت ب تجهیزاتی را از شرکت خواهر خود با قیمت کمتر از بازار خریداری کرده است. این قیمت ورود، نمی‌تواند مبنای ارزش منصفانه باشد چون منعکس‌کننده قیمت خروج در بازار آزاد نیست. - پذیرش بدهی در قرارداد ترکیب تجاری
شرکت ج در تاریخ تملک یک شرکت، بدهی‌های آن را می‌پذیرد. اگر شرایط بازار برای انتقال این بدهی‌ها با مفروضات موجود متفاوت باشد، ارزش منصفانه لزوماً معادل قیمت قرارداد (ورود) نخواهد بود.
ملاحظات حرفه‌ای
- درک تفاوت بین قیمت تاریخی و قیمت بازارمحور برای تعیین ارزش منصفانه ضروری است.
- استفاده از قیمت ورود، تنها زمانی مجاز است که شواهد کافی از منظم بودن معامله و بازارمحور بودن مفروضات وجود داشته باشد.
- حتی در معاملات تازه، قیمت ورود باید با بررسی داده‌های بازار تأیید شود نه فرض شود.
نتیجه‌گیری
قیمت ورود، هرچند در بسیاری از مبانی سنتی حسابداری نقش دارد، اما در چارچوب استاندارد شماره ۴۲ نمی‌تواند مبنای تعیین ارزش منصفانه باشد؛ مگر آنکه دقیقاً منطبق بر مفروضات بازار و شرایط معامله منظم باشد. این تمایز، ستون فقرات تفکیک بین رویکردهای درون‌سازمانی و رویکردهای بازارمحور در گزارشگری مالی است و از اهمیت بالایی در پیشگیری از بیش‌نمایی یا کم‌نمایی دارایی‌ها و بدهی‌ها برخوردار است.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل